کلاس آموزشی دیابت ، فشار خون وتغذیه مناسب برای سالمندان دیابتی در کانون بازنشستگان نفت

محمد رجبی کارشناس ارشد تغذیه بهداشت ودرمان صنعت نفت شمال کشور گفت:دیابت در سالمندان دارای نشانه های کمتر نسبت به افراد کم سن و سال است. ممکن است فرد سالمند دیابتی بی حال و مریض احوال باشد و یا در صورت اشتهای طبیعی، وزن فرد به تدریج کم شود. دیابت در سالمندان ممکن است پس از ماه ها و سال ها بعد از آسیب رساندن به بافت های بدن به دلیل افزایش قند خون، تشخیص داده شود. به منظور تشخیص دیابت در سالمندان، انجام آزمایش خون در افراد سالمند برای بررسی وجود قند خون بالا، ضروری است.

درمان و کنترل دیابت در افراد سالمند مشکلاتی دارد چرا که معمولاً این افراد به بیماریهای دیگری نیز مبتلا هستند و این قضیه منجر به مشکل تر شدن کنترل قند خون می شود.

هر گز فراموش نشود که دیابت یک بیمار بسیار جدی است و به کار بردن اصطلاحاتی مانند« دیابت ام خفیف است» و یا « قندم کمی بالاست» و یا« قند عصبی دارم» کاملاً خطاست.

همیشه به یاد داشته باشید که دیابت یک بیماری مزمن و جدی است که نیاز به مراقبت و نظارت مداوم جهت کنترل مطلوب قند خون و پیشگیری از بروز عوارض ناشی ازقند خون بالا دارد.

نشانه های بیماری دیابت در سالمندان کمتر از افراد کم سن و سال مشهود است؛ سالمندان معمولا دچار تشنگی شدید یا افزایش و تکرر ادرار نمی شوند اما ممکن است بی حال و مریض احوال باشند و یا به رغم اشتهای طبیعی، وزن شان به تدریج کم شود. از این رو انجام آزمایش خون برای بررسی وجود قند خون بالا در افراد کهنسال ضروری است و باید به عنوان جزیی از معاینه معمول آن ها به شمار آید زیرا در این افراد ممکن است ماه ها یا سال ها پس از آسیب بافتی ناشی از افزایش قند خون، دیابت تشخیص داده شود. این نکته را نیز اضافه کنم که معیارهای آزمایشگاهی تشخیص دیابت در سالمندان همچون دیگر گروه های سنی است ولی آن چه اهمیت دارد توجه به احتمال وجود دیابت با علامت های بالینی بسیار خفیف و غیراختصاصی و انجام بررسی های آزمایشگاهی لازم برای کشف آن است.

یکی از مشکلات دیابت در افراد مسن آن است که شخص ممکن است مبتلا به بیماری دیگری نیز باشد که کنترل قند خون را مشکل تر سازد . به علاوه ممکن است بیمار به علت بالا بودن قند خون در طی چند سال قبل از تشخیص ،‌ دچار عوارض دیابت شود و این عوارض در سنین کهنسالی بروز کند .

وضعیت سلامت افرادی که از کودکی مبتلا به دیابت بوده اند ، ممکن است در سنین بالا به دلیل عوارض دراز مدت دیابت که در حال پیدایش هستند،‌ رو به ضعف بگذارد .

اگر فرد دیابتی تحت مراقبت فردی مسؤول قرار گیرد و اگر بیمار همکاری خوبی داشته باشد ، امکان کنترل مناسب قند خون فراهم خواهد بود .

مراقبتهای ویژه

مراقبت از چشمها

بیشتر سالمندان به علت مشکلات بینایی که با بالا رفتن سن ایجاد می شود. نیاز به عینک پیدا می کنند ولی سالمند مبتلا به دیابت علاوه بر پیری ، به دلیل خود بیماری دیابت نیز دچار تغییراتی در بینایی می شود که نبایستی به آنها بی توجه باشد. از جمله مشکلات شایع بینایی درافراد دیابتی ، تاری دید می باسد. از علل تاری دید در دیابتی ها بالا رفتن میزان قند خون ، بیماری شبکیه چشم( رتینوپاتی) ، آب مرووارید، آب سیاه ( گلوکوم که به صورت افزایش فشار چشم است) می باشند.

در صورت بروز هر گون تغییر در بینایی قبل از هر اقدام دیگری به پزشک مراجعه نمایید.

فراموش نکنید که حتی اگر هیچ شکایت و ناراحتی چشمی ندارید، حداقل سالی یک بار برای معاینه دقیق به چشم پزشک مراجعه نمایید.

مراقبت از پاها

زخم پا یکی از دلایل شایع بستری شدن سالمندان دیابتی در بیمارستان است.

توصیه های زیر جهت پیشگیری و یا شناسایی زودرس زخم پا کمک کننده است:

_ پاها بایستی هر روز وارسی شوند. جهت وارسی دقیق پاها خصوصاً کف پا می توان از آینه و چراغ رومیزی کمک گرفت . اگر فرد سالمند به دلیل مشکلاتی نظیر مشکلات بینایی نمی تواند پاهای خود را خوب وارسی کند، باید از فرد دیگری کمک بگیرد.

_ پاها هر روز شسیته و خشک شوند.در صورت نیاز می توان آنها را چرب نمود بین انگشتان چرب نشوند.

_ در منزل دمپایی یا جوراب پوشیده شود . قبل از پوشیدن دمپایی یا جوراب از نبودن جسم خارجی در آنها مطمئن شوید.

_ دمپایی ، کفش یا جورابهاتنگ نباشند.

_ از پوشیدن دمپایی های بین انگشتی اجتناب ورزید.

_ جوراب ها همیشه تمیز و خشک باشند.

_ ناخنهای پا بایستی صاف و کوتاه گردند و لبه های تیز نداشته باشند. هیچگاه ناخن ها از ته گرفته نشوند.

_ جهت گرم کردن پاها یا مجاورت بیش از حد آنها به وسایل گرم کننده جداً پرهیز شود. جهت گرم کردن پاها در خارج از منزل می توان از کفش ها و پوتینهایی که آستر پشمی یا کرکی دارند استفاده کرد.

در صورت مشاهده هر پدیده غیر عادی در پاها مانند سرخی ، درد ، تورم حتی در اندازه کم فوراً به پزشک مراجعه نمایید.سایر علائم خطر عبارتند از سخت شدن پوست در قسمتی از کف پاها ، وجود کرختی و بی حسی در قسمتی از پاها ، چنگالی یا خمیده شدن انگشتان ، گزگز و مور مور بخصوص هنگام شب در پاها.

تغذیه مناسب

علاوه بر نکات تغذیه ای که رعایت آنها برای هر فرد دیابتی الزامی است ، در سالمندان بدلیل استعداد بالای ابتلا به یبوست و یا نوسانات قند خون توجه ویژه ای لازم است:

_ هرگز از مصرف میان وعده غافل نشوید.

_ میان وعده دو عدد خرما، یا یک لیوان شیر یا ماست و …. میباشد. در این مورد حتماً با متخصص تغذیه مشورت کنید.

_ در طول روز به حد کافی مایعات ساده ( آب) دریافت نمائید تا به یبوست دچار نشوید.

_ در صورتی که مصرف سبزیجات خام مشکل باشد، می توان آب پز شده آنها به صورت سوپ ، آش ، و یا مخلوط با ماست( به میزانی که توسط منخصص تغذیه مجاز شناخته شود ) استفاده نمود.

_ مصرف روزانه یک فنجان ماست و حداقل دو لیوان شیر کم چرب جهت جلوگیری از پوکی استخوان ضروری است.

_ در صورتی که مصرف میوه خام مشکل باشد می توان از فرم ـب پز شده آن ( بدون شکر) استفاده نمود.

_ درباره میزان غذایی که می خورید دقت کنید و آن را طوری تنظیم کنید که علاوه بر تامین نیاز بدنتان ، بتوانید وزن مطلوب خود را کسب نموده و در همان وزن باقی بمانید. در این زمینه متخصصین تغذیه راهنمائیتان می کنند.

فعالیت فیزیکی

فعالیت فیزکی یا ورزش نقش مهمی در کنترل قند خون و نیز حفظ سلامت ایفا می کند. همچنین کم به کاهش وزن ، پایین آوردن فشار خون ، چربی خون و تنش روحی می نماید.

همیشه به خاطر داشته باشید که:

_ در صورتی که تصمیم به ورزش دارید حتماً با متخصص قلب مشورت نمایید.

_ قبل از شروع به ورزش میزان قند خون خود را بررسی کنید. اگر قند خونتان بالای ۲۵۰ بود ورزش نکنید . در صورتی که قند خونتان زیر ۱۰۰ میلیگرم در دسی لیتر بود، یک میان وعده کوچک مانند یک عدد بیسکویت سبوس دار بی نمک بخورید.

_ اطلاع کافی از علائم افت قند خون داشته باشید و همیشه یک تکه نان یا بیسکویت به همراه خود داشته باشید .

_ در صورتی که جهت کنترل قند خونتان از انسولین استفاده می کنید، قبل از انجام ورزش حتماً با پزشک خود در مورد تغییر میزان انسولین دریافتی مشورت کنید.

_ قبل از ورزش ۱۰ _ ۵ دقیقه نرمش کنید تا بدنتان گرم شود سپس در ابتدا با قدم های آهسته و بتدریج با قدم های سریعتر پیاده روی را آغازکنید در انتهای پیاده روی ، مجدداً قدم های خود را آهسته کنید.

_ زمان توصیه شده برای ورزش ۳۰ _ ۲۰ دقیقه روزانه می باشد. در صورتی که مایل به انجام ورزش بیش از یک ساعت هستید، قند خونتان را به فواصل منظم بررسی کنید. ممکن است مابین ورزش نیاز به مصرف میان وعده داشته باشید.

_ از جمله ورزشهای توصیه شده برای افراد دیابتی نرمش و یا ورزشهای هوازی مانند پیاده روی ، شنا، تنیس و اسکی می باشد.

_ در صورتی که دچار عوارض دیابت مانند زخم پا و یا مشکلات بینایی هستید، جهت انجام نوع ورزش و مدت آن حتماً با پزشک خود مشورت نمایید.

_ حتماً از کفش راحت بند دار و جوراب نخی استفاده کنید و بعد از ورزش پاهای خود را از نظر بروز تاول و سایر آسیب های پوستی وارسی نمایید.پزشکان بدون مرز